Dookoła Tatr - Jaworzyna Spiska

Jaworzyna Spiska lub Tatrzańska jak ją nazywają jest małą wsią tuż przy granicy polskiej leżącą po stronie słowackiej u wylotu pięknej Doliny Jaworowej.
 

 
Jej początki sięgają XVIII wieku. W 1759 rodzina Horváthów uruchomiła hutę żelaza., w której zatrudniano polskich pracowników sezonowych z niedalekiego Jurgowa, oraz z innych rejonów Spisza, Moraw, Śląska, a nawet z Czech. Wokół huty utworzyła się niewielka osada ! W II połowie XIX wieku – wyczerpały się złoża rudy, a w Zakopanem otwarto konkurencyjną hutę, w związku z tym, nowi właściciele – rodzina Solomonowców – postanowiła otworzyć we wsi fabrykę, papy.

Ale już w 1879 Jaworzynę kupił pruski junkier Christian Kraft Fürst von Hohenlohe-Öhringen, który za cel postawił sobie stworzenie w tym miejscu prawdziwej tętniącej życiem wioski. W pierwszej kolejności zainwestował w odbudowę miejscowych lasów, zdewastowanych wycinkami oraz pasterstwem i założył hodowlę zwierząt.


jaworzyna-4.jpg

Pod koniec XIX wieku książę Hohenlohe-Öhringen postawił drewniany katolicki kościółek św. Anny, pomimo że sam był ewangelikiem.











Przy kościółku powstał mały cmentarzyk parafialny, na którym zmarły w 1926 roku fundator został pochowany, zgodnie ze swoją wolą .







Majątek odziedziczył jego bratanek August, ale w 1936 sprzedał go państwu.

jaworzyna-3.jpgDworek księcia Hohenlohe

 
W okresie międzywojennym miejscowość była terenem spornym między Polską a Czechosłowacją. Po wycofaniu się Węgier w listopadzie 1918 do Jaworzyny wkroczyło polskie wojsko . W styczniu 1919 Jaworzynę zajęły wojska czechosłowackie . Wobec braku porozumienia pomiędzy Warszawą a Pragą zdecydowano o przeprowadzeniu plebiscytu na Spiszu . Ostatecznie do niego nie doszło.
Polska poszła na ustępstwa, ponieważ toczyła się wówczas wojna z bolszewikami a Rada Ambasadorów zdecydowała, że większość Spiszu przypadnie Czechosłowacji. Polska próbowała jeszcze zmienić wynik decyzji odnośnie Jaworzyny Spiskiej i miejscowości Zdziar, ale Liga Narodów w 1924 pozostawiła je w granicach Czechosłowacji. Jaworzyna straciła na tym gospodarczo, gdyż tereny przyłączone do Polski i oddzielone granicą były powiązane z nią ekonomicznie.
W 1938, wykorzystując osłabienie Czechosłowacji, Polska wystosowała ultimatum, w którym przedstawiła swoje żądania terytorialne wobec autonomicznej Słowacji. Ostatecznie po okresie drobnych starć zbrojnych i rokowań w grudniu 1938 Jaworzynę wraz z okolicą przyłączono do Polski. Niecały rok później Słowacja odzyskała wieś.



W drugiej połowie XX obok dworku powstał ogromny dom wczasowy RWPG, nazywany dawniej "Beczką śmiechu", dzisiaj czynny jako hotel, czasami jako miejsce spotkań rządowych Polski i Słowacji.




Marta Olszańska
foto: Roman Szadkowski

Data utworzenia: 18/06/2012 : 12:43
Ostatnie zmiany: 25/05/2016 : 16:35
Kategoria : Dookoła Tatr

Wersja do druku Wersja do druku

Komentarze

Nikt jeszcze nie komentował tego artykułu.
Bądź pierwszy!

^ Góra ^